Thời gian gần đây có nhiều dư luận về việc mua sắm máy bay, thuê - trả máy bay của Tổng Công ty Hàng không VN (VN Airlines). Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi chỉ nêu một trong những phi vụ mà VN Airlines đã làm nghèo đất nước: các máy bay Boeing 777 đã mua chỉ có thể bay tầm trung chứ không thể tầm xa…
Bị cản nhưng cố lách
Ngày 14-1-2002, VN Airlines trình Thủ tướng Chính phủ xin phê duyệt lựa chọn động cơ cho dự án mua bốn máy bay tầm trung, xa Boeing 777-200ER-LGW. Theo dự án, giá dự kiến đối với gói thầu mua động cơ (gồm tám động cơ của bốn máy bay Boeing 777 và một động cơ dự phòng) là 53,5 triệu USD. Hai hãng tham gia thầu là Pratt & Whitney (PW) và General Electric (GE).
Sau khi xem xét hồ sơ thầu và các yêu cầu về các tiêu chuẩn, thông số kỹ thuật cần thiết các chuyên gia kỹ thuật hàng không đều chỉ ra rằng các máy bay Boeing 777 trên toàn thế giới hiện nay chỉ lắp động cơ bay tầm xa GE 90 vì tính hiệu quả kinh tế, an toàn và tiện lợi trong khai thác cùng khả năng cung ứng vật tư thay thế. Chính vì vậy mà Cục Hàng không dân dụng VN lúc bấy giờ đã yêu cầu VN Arilines không nên mua loại động cơ PW 4084D để lắp cho máy bay Boeing 777. Nếu mua động cơ của PW là trái với tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Thủ tướng đồng ý cho mua động cơ để bay tầm xa (tới Mỹ và châu Âu).
Bất chấp các khuyến cáo này, VN Airlines vẫn làm văn bản giải trình xin cho được mua loại động cơ của PW. Để được đồng ý cho phép mua loại động cơ này, VN Airlines đã đưa ra những thông tin sai lệch như thị phần của loại động cơ này trên thế giới là rất lớn nhưng lại không nói rõ là thị phần lớn ở đây là động cơ lắp cho máy bay tầm trung chứ không phải tầm xa. Chính vì thế nên yêu cầu của Tổng công ty Hàng không VN đã được chấp nhận. Chính vì sự lựa chọn này đã dẫn tới hậu quả là hiện nay những máy bay Boeing 777 mà VN đã mua chỉ có thể dùng để bay tầm trung chứ không thể tầm xa.
Mua xong lại phải thuê
Từ sai lầm trong việc mua máy bay Boeing 777 lắp động cơ PW4084D không bay được đường dài thẳng tới châu Âu hoặc Mỹ, VN Airlines phải mở tiếp một phi vụ “làm ăn” mới là tìm một công ty trung gian (công ty chuyên cho thuê máy bay) để giúp thuê máy bay Boeing 777 mới lắp động cơ GE 90 bay được đường dài tới Mỹ và châu Âu. Điều trớ trêu là chính hãng động cơ GE 90 đã cùng tham gia đấu thầu với hãng PW ngay từ đầu nhưng không được lựa chọn.
Ngay sau khi thỏa thuận xong với VN Airlines công ty môi giới này đã đặt chính hãng Boeing sản xuất cho VN Airlines và cho VN Airlines thuê với giá cao hơn khá nhiều so với giá thuê cùng loại máy bay trên thị trường. Cụ thể là trong hợp đồng thuê hiện tại Boeing 777 này, giá thuê các tháng ban đầu chỉ hơn 400.000 USD/ tháng nhưng từ tháng thứ 60 trở đi thì giá tăng lên gấp đôi (hơn 800.000 USD/tháng). Có nghĩa là giá thuê được tăng lũy theo thời gian: thuê càng lâu giá càng đắt. Đây là việc làm đi ngược lại với quy luật và nguyên tắc của thị trường cho thuê máy bay: thuê thời gian càng dài thì giá càng rẻ.
Cần phải thấy rằng nếu VN Airlines có trách nhiệm thì khi mua máy bay Boeing 777, họ đã phải lắp động cơ bay tầm xa GE 90. Còn nếu thiếu máy bay tầm trung thì chỉ phải thuê máy bay tầm trung Boeing 767 với giá rẻ chỉ bằng 1/10 Boeing 777. Như vậy ngân sách nhà nước sẽ không mất đi hàng chục, hàng trăm triệu USD như hiện nay. Theo các chuyên gia của hãng Boeing, để nâng cấp các loại động cơ của PW có thể bay tầm xa thì mỗi máy bay phải đầu tư thêm sáu triệu USD nữa. Như vậy bốn chiếc Boeing 777 (đã lắp động cơ của PW) phải tốn thêm 24 triệu USD!
Ngoài lề một chút, em đọc thấy điên quá. Sau này đi đâu chẳng mua Vietnam Airline làm gì, ủng hộ nước nhà, nhưng tiền nó lại chạy đi đâu đâu thế này. 
…ac ac , chua? du ha ?